جمعه، روزی است که در فرهنگ اسلامی به عنوان «سید الأیام» یا سرور روزها شناخته می‌شود. این روز نه تنها به دلیل جایگاه عبادی مانند نماز جمعه، بلکه به دلیل پیوند عمیقش با مهدویت و ظهور امام عصر(عج) اهمیت ویژه‌ای دارد. روایات بسیاری از ائمه(ع) اشاره کرده‌اند که جمعه روزی است که مؤمنان با دعا و عبادت، زمینه‌ساز فرج و گشایش در امور می‌شوند. پیامبر اکرم(ص) در این باره فرموده‌اند:
«إِنَّ فِی الجُمُعَةِ لَسَاعَةً لَا یُوَافِقُهَا عَبْدٌ مُؤمِنٌ یَدْعُو فِیهَا بِحَاجَةٍ إِلَّا قَضَاهَا اللهُ لَهُ» (بحارالأنوار، ج۸۶، ص۳۳۰).
این حدیث نشان می‌دهد که در روز جمعه، ساعتی خاص وجود دارد که اگر مؤمنی در آن زمان حاجتی از خدا بخواهد، خداوند آن را برآورده می‌کند.
از منظر کلام شیعی، غیبت امام زمان(عج) دو مرحله دارد: غیبت صغری و غیبت کبری. غیبت صغری از سال ۲۶۰ تا ۳۲۹ هجری قمری ادامه داشت و در این دوره، ارتباط با امام از طریق نواب خاص برقرار می‌شد. اما از سال ۳۲۹ هجری قمری تاکنون، ما در دوره غیبت کبری به سر می‌بریم و در این زمان، مسئولیت انتظار فعال بر دوش جامعه شیعی است. غیبت امام، آزمونی الهی برای گزینش اصحاب فکری و عملی حضرت است. امام صادق(ع) در این باره فرموده‌اند:
«غَیْبَتُهُ غَیْبَةٌ لَا یَنْجُو فِیهَا مِنَ الْهَلَکَةِ إِلَّا مَنْ ثَبَّتَهُ اللهُ عَلَى الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ» (کمال‌الدین، ج۲، ص۳۵۸).
این روایت نشان می‌دهد که در دوران غیبت، تنها کسانی نجات می‌یابند که خداوند آنان را بر اعتقاد به امامت استوار بدارد.
در منابع روایی، روز جمعه به عنوان محتمل‌ترین زمان برای ظهور امام زمان(عج) معرفی شده است. امام باقر(ع) در این زمینه فرموده‌اند:
«القَائِمُ لَا یَخْرُجُ إِلَّا فِی یَوْمِ عَاشُورَاءَ، یَوْمِ الْجُمُعَةِ» (غیبت نعمانی، ص۲۸۴).
این روایت بیانگر پیوند عمیق میان تاریخ تشیع، به ویژه واقعه عاشورا، و آینده موعود است. جمعه به عنوان نماد امید و انتظار، تجلی‌گاه این پیوند است.
اما انتظار فرج تنها به معنای نشستن و آرزو کردن نیست؛ بلکه مفهومی پویا و عالمانه است. در روز جمعه، وظایفی بر عهده منتظران است که از جمله آن‌ها می‌توان به خواندن دعای عهد اشاره کرد. دعای عهد که در مفاتیح‌الجنان آمده است، پیمانی است برای تجدید بیعت با امام زمان(عج). همچنین صدقه دادن برای تعجیل فرج، یکی دیگر از اعمالی است که در این روز توصیه شده است. امام صادق(ع) فرموده‌اند:
«اُدْعُوا وَ أَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالْإِجَابَةِ» (بحارالأنوار، ج۹۳، ص۲۹۴).
این روایت تأکید می‌کند که دعا باید با یقین به اجابت همراه باشد.
علاوه بر این، مطالعه و ترویج معارف مهدوی نیز از وظایف مهم منتظران است. آشنایی با نشانه‌های ظهور و پاسخ به شبهات روز، بخشی از این مسئولیت است. انتظار فعال نیازمند پشتوانه علمی است و باید از خرافات دوری کرد. پژوهش در حوزه‌هایی مانند حکومت جهانی حضرت، عدالت اقتصادی در عصر ظهور و تعامل با ادیان، از جمله موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
در پایان، خوب است به دعایی که در این روز توصیه شده است، توجه کنیم:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ وَ الْمُسَارِعِینَ إِلَیْهِ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِهِ...».
این دعا بیانگر آرزوی هر مؤمنی است که می‌خواهد در زمره یاران و یاوران امام زمان(عج) قرار گیرد.
جمعه تنها یک روز تقویمی نیست؛ بلکه نماد امید، حرکت و آمادگی برای طلوع خورشید عدالت است. وظیفه ما به عنوان منتظران، تبدیل این انتظار به برنامه‌ای عملی در عرصه‌های فردی، اجتماعی و علمی است.
«وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ!».
🖌 سیدرضا جباری